مطالعه و تحلیل موانع و مشکلات امدادرسانی در بافت فرسودۀ شهری بر پایۀ تکنیک SWOT (مطالعۀ موردی: منطقۀ 11 شهرداری تهران)

مقدمه: کلان شهر تهران بافت­های فرسوده زیادی دارد که به نظر می­رسد به هنگام وقوع هر حادثه­ای، امدادرسانی در آن با موانع و مشکلاتی همراه باشد. منطقۀ 11 شهرداری تهران به دلیل ویژگی‌های خاص بافت فرسوده و تجارب مطالعاتی نگارندگان به عنوان مطالعۀ موردی برای این پژوهش در نظر گرفته شده است. پژوهش حاضر در پی آن است تا با شناسایی و تحلیل این مشکلات راهبردها و پیشنهاداتی را برای رفع آنها ارائه کند. روش: در این پژوهش، از روش تحلیل راهبردی سوات (SWOT) و از نظر هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش­نامه است که روایی و پایایی آن به ترتیب با نظرخواهی از متخصصان امر و محاسبۀ آلفای کرونباخ (8/0) تأیید شد. جامعۀ آماری پژوهش تمامی امدادگران سازمان آتش‌نشانی و افراد عادی منطقۀ 11 شهرداری تهران بود. براساس سرشماری سال 1390، جمعیت کل منطقۀ 11 شهرداری تهران 288884 بوده است. حجم نمونۀ پژوهش 120 نفر بود که از این تعداد 30 امداد­گر با معرفی کارشناسان سازمان آتش‌نشانی منطقه انتخاب شدند و90 نفر از افراد عادی و کسبۀ ساکن منطقۀ 11 نیز به صورت تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش پس از تکمیل پرسشنامه از مدل سوات، برای ارزیابی و تحلیل داده­ها استفاده گردید. یافته­ها: با ترکیب عوامل چهارگانه در تولید استراتژی‌های WO, WT, SO, ST آنها بدین شکل رتبه­­بندی شدند. استراتژی SO با میانگین 65/3 در رتبۀ اول، استراتژی ST با میانگین 74/2 در رتبۀ دوم، استراتژی WO با میانگین 81/1 در رتبۀ سوم و استراتژی WT با میانگین 72/2 در رتبۀ چهارم قرار دارند. راهبرد قابل قبول در این منطقه، با توجه به قرارگیری در ربع اول ماتریس درونی و بیرونی، راهبرد تهاجمی است. یافته­ها نشان داد در قالب این راهبرد می­توان از نقاط قوت برای بهره­برداری از فرصت­های خارجی استفاده کرد.  نتیجه­گیری: فرسودگی و فشردگی بافت­، معابر نامناسب، وجود اماکن مخروبه و حفاری‌ها در بافت، فرسودگی مسیرهای انتقال انرژی، تردد بیش از حد، ظرفیت سواره و پیاده در ورودی­ها از مهم‌ترین نقاط ضعف منطقه بود. از سوی دیگر با توجه به پیشینه تاریخی و ساختار اجتماعی حاکم بر محلات منطقه و نیز موقعیت جغرافیایی این منطقه، نزدیکی به مرکز شهر، داشتن پیشینه و هویت تاریخی و وجود روابط قوی همسایگی مهم‌ترین نقاط قوت منطقه است. راهبرد غالب بر ساماندهی منطقۀ 11 شهرداری تهران از نوع تهاجمیSO است و می­توان از شرایط و فرصت­های مطلوب برای از بین بردن تهدیدهای بیرونی استفاده کرد.